Ομίχλη

συντάχθηκε από  Μιχαλή Τούμπο (Φυσικός-Μετεωρολόγος)

Η ομίχλη είναι ένα μετεωρολογικό φαινόμενο στο οποίο σχηματίζεται ένα σύννεφο στο επίπεδο του εδάφους, μειώνοντας την ορατότητα σε λιγότερο από 1 χιλιόμετρο. Αποτελείται από μικροσκοπικά σταγονίδια νερού ή κρυστάλλους πάγου που αιωρούνται στον αέρα, δημιουργώντας μια παχιά, λευκή ή γκρίζα αχλύ. Σε αντίθεση με τα υψηλότερα σύννεφα, η ομίχλη σχηματίζεται στην επιφάνεια και μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στις μεταφορές, τη γεωργία και την καθημερινή ζωή.

Ποια είναι η σχέση μεταξύ νέφους και ομίχλης;

Με απλά λόγια, η ομίχλη είναι ένας συγκεκριμένος τύπος σύννεφου που σχηματίζεται μόνο κοντά στο έδαφος. Τα σύννεφα, γενικά, σχηματίζονται σε διάφορα υψόμετρα, από το έδαφος μέχρι και τα  13 χιλιόμετρα περίπου πάνω από την επιφάνεια της Γης.

Διαφορές ομίχλης και αχλύς

Και τα δύο είναι φαινόμενα σε επίπεδο εδάφους, αλλά η ομίχλη είναι πυκνότερη και μειώνει την ορατότητα σε λιγότερο από 1 χλμ., ενώ η αχλύς επιτρέπει την ορατότητα μεταξύ 1 και 2 χλμ. Η αχλύς περιέχει λιγότερα σταγονίδια νερού από την ομίχλη και διαλύεται πιο εύκολα.

Πως σχηματίζεται η ομίχλη

Η ομίχλη σχηματίζεται όταν ο αέρας κοντά στο έδαφος ψύχεται και η υγρασία σε αυτόν συμπυκνώνεται. Αυτό μπορεί να γίνει με 2 τρόπους:

• Ψύξη του αέρα στο σημείο δρόσου: Καθώς η θερμοκρασία του αέρα  πέφτει στο σημείο δρόσου, οι υδρατμοί συμπυκνώνονται σε μικροσκοπικά σταγονίδια. Αυτή η διαδικασία συμβαίνει μέσω ψύξης λόγω ακτινοβολίας, με κατακόρυφη ροή προς υψηλότερα υψόμετρα όπου μειώνεται η πίεση και πέφτει η θερμοκρασία, με μεταφορά υγρού και ζεστού αέρα πάνω από μια ψυχρότερη επιφάνεια ή  με ανάμειξη δύο διαφορετικών αέριων μαζών.
• Προσθήκη υγρασίας: Η συνεχής εξάτμιση (από ένα σώμα νερού, υγρή επιφάνεια κ.λπ.) προσθέτει υγρασία και μπορεί να προκαλέσει κορεσμό του αέρα, οδηγώντας σε σχηματισμό ομίχλης.

Παράγοντες που ευνοούν το σχηματισμό ομίχλης:

• Ήρεμες, με ασθενή άνεμο νύχτες
• Καθαρός ουρανός (ευνοείται η ψύξη με ακτινοβολία)
• Υψηλή υγρασία
• Γειτνίαση με υδάτινες επιφάνειες (λίμνες, ωκεανοί)
• Περιοχές επιρρεπείς σε θερμοκρασιακή αναστροφή

Αντίθετα, ορισμένοι παράγοντες δρουν κατασταλτικά για το σχηματισμό ομίχλης αφαιρώντας υγρασία, θερμαίνουν τον αέρα, αναμειγνύουν υγρό με ξηρότερο αέρα:

• Ισχυροί άνεμοι
• Βροχόπτωση ή σχηματισμός πυκνής νέφωσης
• Πολύ ξηρές συνθήκες
• Θέρμανση κατά τη διάρκεια της ημέρας

Η ομίχλη είναι πιο συχνή τη νύχτα από ό, τι την ημέρα, αλλά μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή όταν οι συνθήκες είναι κατάλληλες. Διαρκεί από λίγα λεπτά έως αρκετές ώρες. Η ομίχλη συχνά διαλύεται μετά την ανατολή του ηλίου καθώς ο αέρας θερμαίνεται.

Πως διαλύεται η ομίχλη

Η ομίχλη συνήθως διαλύεται όταν:

• Ο ήλιος θερμαίνει το έδαφος, ζεσταίνει τον υπερκείμενο αέρα και προκαλεί την εξάτμιση των σταγονιδίων ομίχλης.
• Οι άνεμοι ενισχύονται, αναμειγνύοντας το ομιχλώδες στρώμα με ξηρότερο αέρα ψηλότερα.
• Ο ξηρός αέρας κινείται προς αυτήν, μειώνοντας την υγρασία και αποτρέποντας την περαιτέρω συμπύκνωση.

Τύποι ομίχλης

Υπάρχουν διάφοροι τύποι ομίχλης:

1. Ομίχλη ακτινοβολίας/εδάφους (Radiation/Ground fog): Σχηματίζεται τις αίθριες νύχτες με λίγο άνεμο, όταν το έδαφος χάνει θερμότητα λόγω ακτινοβολίας, ψύχοντας τον αέρα κοντά στην επιφάνεια μέχρι το σημείο δρόσου του. Συναντάται συχνά σε κοιλάδες και περιοχές χαμηλού υψομέτρου. Η ομίχλη ακτινοβολίας είναι γνωστή ως ‘ομίχλη εδάφους’ όταν συμβαίνει σε ένα αρκετά ρηχό στρώμα το οποίο δεν μειώνει την οριζόντια ορατότητα όταν την παρατηρεί κάποιος από ύψος 2 μέτρων στη ξηρά ή 10 μέτρα στη θάλασσα.
2. Ομίχλη Μεταφοράς (Advection fog): Εμφανίζεται όταν σχετικά ζεστός, υγρός αέρας κινείται πάνω από μια ψυχρότερη επιφάνεια (στεριά ή νερό), και η θερμοκρασία του αέρα φτάνει στον κορεσμό, προκαλώντας συμπύκνωση. Συχνά σχηματίζεται κατά μήκος των ακτών ή πάνω από στεριά όταν η επιφάνεια είναι παγωμένη ή καλυμμένη από χιόνι.

3. Ομίχλη λόγω ανωφέρειας (Upslope fog): Σχηματίζεται όταν υγρός αέρας ανεβαίνει σε μια πλαγιά βουνού, ψύχεται καθώς ανεβαίνει και συμπυκνώνεται σε ομίχλη. Παρατηρώντας την από κάτω θα φανεί σαν νέφος Stratus. Καθώς πλησιάζουμε στο σύννεφο θα φανεί σαν ομίχλη ενώ από πάνω, ο παρατηρητής θα δει την κορυφή του.

4. Ομίχλη εξάτμισης/ατμού (Evaporation/Steam fog): Δημιουργείται όταν ο κρύος, ευσταθής αέρας κινείται πάνω από μια αρκετά θερμότερη υδάτινη επιφάνεια, προκαλώντας εξάτμιση και άμεση συμπύκνωση της υγρασίας σε ομίχλη. Συναντάται συχνά πάνω από λίμνες το φθινόπωρο, όταν ο κρύος αέρας περνάει πάνω από το ζεστό νερό. Είναι γνωστή και ως ‘θαλάσσιος καπνός’.

5. Παγωμένη Ομίχλη (Freezing fog) : Εμφανίζεται σε θερμοκρασίες κάτω από 0 °C όταν οι σταγόνες νερού σε υπέρτηξη παραμένουν στην ομίχλη και παγώνουν κατά την επαφή με τις επιφάνειες, σχηματίζοντας πάγο. Σε θερμοκρασίες κάτω από –10 °C,  μπορεί να σχηματιστεί ομίχλη από κρυστάλλους πάγου, συνήθως από το πάγωμα των σταγόνων.
Εμφανίζεται σε ψυχρές περιοχές όπως η Αλάσκα ή η Σκανδιναβία.

6. Ομίχλη πάγου (Ice fog): Σχηματίζεται σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες, όπου η υγρασία στον αέρα σχηματίζει απευθείας κρυστάλλους πάγου χωρίς καλά καθορισμένη κρυσταλλική δομή. Παρατηρείται σε μεγάλα γεωγραφικά πλάτη, συνήθως σε καθαρό, ήρεμο καιρό όταν η θερμοκρασία είναι κάτω από −30 °C. Η οριζόντια ορατότητα είναι συνήθως πολύ περιορισμένη στην ομίχλη πάγου, συχνά κάτω από τα 50 m. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της μικρότερης διαμέτρου των σωματιδίων του πάγου. Συναντάται σε Αρκτικές περιοχές όπως η Σιβηρία και η Αλάσκα.

7. Ομίχλη κοιλάδας (Valley fog): Σχηματίζεται σε κοιλάδες, συχνά ως αποτέλεσμα της καθίζησης ψυχρού αέρα λόγω της υψηλότερης πυκνότητάς του.

8. Μετωπική ομίχλη (Frontal fog): Σχηματίζεται σε μετωπικές ζώνες όταν βροχή πέφτει από θερμό αέρα υψηλότερα σε ψυχρό, ευσταθή αέρα από χαμηλότερα. Σε καταστάσεις ασθενών ανέμων, ομίχλη μπορεί να σχηματιστεί από εξάτμιση των βροχοσταγόνων που οδηγούν στον κορεσμό του αέρα κοντά στο έδαφος. Σε πολλές περιπτώσεις, συμβαίνει κατά μήκος των ορίων ενός ψυχρού μετώπου σε εύκρατες περιοχές.

Πρόγνωση ομίχλης

Κατά την πρόγνωση της ομίχλης, οι μετεωρολόγοι λαμβάνουν υπόψη διάφορους παράγοντες όπως:

• Θερμοκρασία και σημείο δρόσου: Μικρή διαφορά μεταξύ αυτών των 2 παραμέτρων σηματοδοτεί υψηλότερη πιθανότητα σχηματισμού ομίχλης.
• Ταχύτητα ανέμου: Οι ασθενείς άνεμοι ευνοούν το σχηματισμό ομίχλης. Οι ισχυροί άνεμοι αναμιγνύουν την ατμόσφαιρα, αποτρέποντας το σχηματισμό ομίχλης.
• Νεφοκάλυψη: Ο καθαρός ουρανός τη νύχτα ευνοεί την ψύξη με ακτινοβολία, η οποία βοηθάει στο σχηματισμό ομίχλης.
• Έδαφος και εγγύτητα στο νερό: Οι περιοχές χαμηλού υψομέτρου και η εγγύτητα σε υδάτινα σώματα αυξάνουν τις πιθανότητες ομίχλης.
• Προϋπάρχουσα υγρασία: Η πρόσφατη βροχόπτωση αυξάνει τις πιθανότητες σχηματισμού ομίχλης, καθώς η εξάτμιση από υγρό έδαφος αυξάνει την υγρασία στον αέρα.

Η επίδραση της ομίχλης στον ήχο

Η ομίχλη έχει αξιοσημείωτη επίδραση στη μετάδοση ήχου. Τα σταγονίδια νερού στην ομίχλη διασκορπίζουν και απορροφούν τα ηχητικά κύματα, έτσι ο ήχος να ταξιδεύει μικρότερες αποστάσεις και φαίνεται εξασθενημένος. Η υψηλή υγρασία στην ομίχλη ‘κάμπτει’ τα ηχητικά κύματα (διάθλαση), μερικές φορές κάνοντας τους μακρινούς ήχους να φαίνονται πιο κοντά από ό,τι είναι.

Η επίδραση της ομίχλης στον ήχο εξαρτάται από τη συχνότητά της. Σε συνθήκες ομίχλης, οι ήχοι χαμηλότερης συχνότητας (όπως αυτοί με χαμηλότερο τόνο) ταξιδεύουν πιο μακρυά και επηρεάζονται λιγότερο από τη σκέδαση, ενώ οι ήχοι υψηλότερης συχνότητας (με υψηλότερο τόνο) σκεδάζονται πιο εύκολα και απορροφώνται από τα σταγονίδια νερού στην ομίχλη.

Τόξο Ομίχλης (Fogbow)

Η ομίχλη μερικές φορές παράγει ένα σπάνιο οπτικό φαινόμενο που ονομάζεται τόξο ομίχλης. Μοιάζει με ένα ουράνιο τόξο, αλλά φαίνεται λευκό ή πολύ ωχρό λόγω του μικρότερου μεγέθους των σταγονιδίων ομίχλης.

Οικολογικός ρόλος της ομίχλης

Η ομίχλη διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο σε πολλά οικοσυστήματα, ιδιαίτερα σε περιοχές με περιορισμένες βροχοπτώσεις. Η ομίχλη λειτουργεί ως πηγή νερού για τα φυτά, τα ζώα, ακόμη και τις ανθρώπινες κοινότητες.

• Η ομίχλη ως πηγή νερού: Σε παράκτιες ερήμους όπως η Namib ή η Atacama, τα φυτά και τα ζώα εξαρτώνται από την ομίχλη για την επιβίωση τους. Ακόμη ορισμένα είδη φυτών, όπως  λειχήνες και κάποια δέντρα(π.χ. τα δάση κοκκινόξυλου της Καλιφόρνιας), βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην ομίχλη για να καλύψουν τις ανάγκες τους σε νερό.
• Δίχτυα ομίχλης: Σε περιοχές όπου η ομίχλη είναι άφθονη αλλά οι βροχοπτώσεις είναι σπάνιες, οι άνθρωποι έχουν αναπτύξει δίχτυα ομίχλης για τη συλλογή νερού. Αυτά τα μεγάλα δίχτυα συλλαμβάνουν σταγονίδια από τη διερχόμενη ομίχλη, τα οποία στη συνέχεια συμπυκνώνονται και στάζουν σε δοχεία συλλογής, παρέχοντας πόσιμο νερό για τις κοινότητες. Τα δίχτυα ομίχλης χρησιμοποιούνται σε μέρη όπως η Χιλή, το Περού και το Μαρόκο.

Μείνετε ενημερωμένοι για τις καιρικές συνθήκες κάθε ημέρας κάνοντας κλικ εδώ: https://weather2go.gr/

Επίσης μην ξεχάσεις να δεις τη live πρόγνωση της ομάδας του weather2go.gr

Περισσότερα σχετικά με το τι να φορέσετε για  αυτή την εβδομάδα εδώ:  “τι να φορέσω

σήμερα” της  Ματίνας Μπέρου .

Περισσότερα σχετικά με τον καιρό δες τον “ιδανικό καιρό για …” αυτή την εβδομάδα του Γιώργου Τσατραφύλλια.